ιστορική γραμμή της Κρητικής Ιστορίας

Συνοπτική η ιστορία της Κρήτης

Για να δείτε  συνοπτικά την  ιστορία της Κρήτης πατήστε πάνω στην εικόνα

βιβλιογραφία - δικτυογραφία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•  Ιστορία της Κρήτης , Γιολάντα Χατζή, εκδόσεις Πατάκη
•  Οι θεοί του Ολύμπου, εκδόσεις Στρατική
•  Κρήτη των μύθων και του Μίνωα, εκδόσεις Στρατική
•  Ελληνική  Μυθολογία, εκδόσεις Στρατική
•  Συνοπτική Ιστορία της Κρήτης, Στυλ.  Παπαδογιαννάκη
•  Πηγές –Ιστορία γ’ δημοτικού 
• Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Βενιζέλος" 

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ 

•  https://sites.google.com/site/athiboles/istoria-tes-kretes
•  Βικιπαίδεια chania.gr  Η ιστορία της Κρήτης
• Readmore:http://sadentrepese.blogspot.com/2009/07/blog-post_773.html#ixzz2R15PomBW
•  Wikipedia 
• http://www.venizelosarchives.gr/

Η νεότερη Κρήτη

Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ  ΠΟΛΕΜΟΣ  (1914-1918)

Το 1914 οι Μεγάλες Δυνάμεις έρχονται αντιμέτωπες στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα. Αντιμέτωπα έρχονται και άλλα κράτη της Ευρώπης που είχαν μεταξύ τους εδαφικές διαφορές.

   Η Ελλάδα πήρε το μέρος της Αντάντ ή δυνάμεις της Συνεννόησης, οι οποίες νικούν.

   Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος τελειώνει το 1918, αλλά η Ελλάδα εξακολουθεί να δίνει μάχες για να προστατέψει τους Έλληνες που βρίσκονται στην τουρκική επικράτεια.

   Το 1923, μετά την καταστροφή των ελληνικών πόλεων στα παράλια της Μικράς Ασίας, χιλιάδες πρόσφυγες της μικρασιατικής τραγωδίας καταφεύγουν στην Κρήτη.

   Με τη Συνθήκη της Λοζάνης γίνεται ανταλλαγή πληθυσμών και μεγάλος αριθμός τούρκικου πληθυσμού υποχρεώνεται να εγκαταλείψει την Κρήτη.

   Τα σπίτια και τις περιουσίες των μουσουλμάνων τα παίρνουν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ  (1939-1945)

 

   Όταν το 1941 οι Γερμανοί κατακτητές κατέλαβαν την ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη παρέμεινε το τελευταίο ελεύθερο τμήμα της χώρας.

   Λίγο πριν την κατάληψη της Αθήνας, καταφεύγουν στην Κρήτη ο Βασιλιάς Γεώργιος και η κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού.

   Η γερμανική στρατιωτική ηγεσία αποφασίζει την κατάληψη της Κρήτης.

  Το πολεμικό σχέδιο προβλέπει καθημερινούς βομβαρδισμούς στα στρατηγικά σημεία του νησιού και μεταφορά αλεξιπτωτιστών με αεροπλάνα.

   Η εισβολή από αέρα αρχίζει από τα Χανιά στο αεροδρόμιο του Μάλεμε. Χιλιάδες αλεξιπτωτιστές πέφτουν από τα αεροπλάνα με βαρύ οπλισμό και εφόδια.

   Από τη θάλασσα μεγάλος αριθμός πολεμικών πλοίων μεταφέρει άλλους άνδρες με εφόδια και βαριά όπλα. Στόχος τους είναι το αεροδρόμιο του Μάλεμε, όπου τα γερμανικά αεροπλάνα θα μπορούν να προσγειώνονται με ασφάλεια.

 Παρόλο που οι περισσότεροι Κρητικοί στρατιώτες έχουν αποκλειστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι κάτοικοι της Κρήτης με τις συμμαχικές δυνάμεις, τους Άγγλους, τους Αυστραλούς και τους Νεοζηλανδούς αντιστέκονται γενναία στην γερμανική εισβολή.

    Απολογισμός : 4000 αλεξιπτωτιστές σκοτώνονται και 170 αεροπλάνα καταστρέφονται. Η αερομεταφερόμενη μεραρχία (7^η) διαλύεται και τα φιλόδοξα σχέδια των Γερμανών ανατρέπονται…. προσωρινά.

    Τότε ήταν που είπαν οι Άγγλοι τη γνωστή φράση: « δεν πολεμούν οι Κρητικοί σαν ήρωες, αλλά όλοι οι Ήρωες πολεμούν σαν τους Κρητικούς».

    Παρά τις τρομερές απώλειες που έχει ο γερμανικός στρατός, η Κρήτη υποκύπτει στη ναζιστική σβάστικα στις 29 Μαΐου ’41 μετά από την ΗΡΩΙΚΗ  ΚΡΗΤΙΚΗ  ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ.

   Την γερμανική κατοχή ακολουθεί η Εθνική Αντίσταση. Κρήτες Πατριώτες καταφεύγουν στα βουνά, όπως είχαν καταφύγει τόσες φορές οι πρόγονοί τους, όταν έχαναν την ελευθερία τους.

   Έτσι, μαζί με άλλες αντιστασιακές οργανώσεις αρχίζει ο ανταρτοπόλεμος εναντίον των κατακτητών.

   Η Αντίσταση των Κρητών Πατριωτών, όπως και η αντίσταση όλων των Ελλήνων, είναι η μεγάλη προσφορά της Ελλάδας στη συμμαχική νίκη εναντίον των Δυνάμεων του Άξονα.  

Η σύγχρονη Κρήτη

Μετά τον πόλεμο και κυρίως τη δεκαετία του '60, οι μικρές και γραφικές πόλεις της Κρήτης μετατρέπονται σε μεγαλουπόλεις.  Από τα Χανιά και τον Άγιο Νικόλαο απλώνεται κατά μήκος της ακτής σειρά από ξενοδοχειακά συγκροτήματα που φιλοξενούν τους χιλιάδες επισκέπτες.

 Οι επισκέπτες έρχονται να χαρούν τη φύση, να επισκεφθούν τους μινωικούς οικισμούς, τις αρχαιότητες, τις βυζαντινές εκκλησίες, τη γη του Μίνωα, το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας. Στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων όπου σμίγουν οι τρείς ήπειροι: η Ευρώπη, η Ασία και η Αφρική, η Κρήτη δεσπόζει περήφανη... δικαιωμένη... νικήτρια... μα και έτοιμη να παλέψει γι' αυτά που θα 'ρθούν.

Κρητική Πολιτεία (σε βιβλίο)

Κρητική Πολιτεία

  ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

       (1898-1913)

    Η Κρητική Πολιτεία (1898-1913) ήταν το αυτόνομο κράτος που δημιουργήθηκε στην Κρήτη μετά την Κρητική επανάσταση του 1897  και τα γεγονότα του 1898,  ενώ παρέμεινε υπό  την Οθωμανική Αυτοκρατορία , και  υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία , Αυστροουγγαρία , Γαλλία , Γερμανία , Ιταλία και Ρωσία).

     Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 στο λιμάνι της Σούδας οι ναύαρχοι των Μ. Δυνάμεων και ο κρητικός λαός , υποδέχθηκαν το Πρίγκιπα Γεώργιο με κάθε επισημότητα και μέσα σε κλίμα πανηγυρισμού και ενθουσιασμού.

      Με την άφιξη του Ύπατου Αρμοστή  Πρίγκιπα Γεωργίου  συγκροτείται Κρητική Συνέλευση, η οποία ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας. Αφού εγκρίθηκε το Σύνταγμα από τον Πρίγκιπα Γεώργιο και τις Μ. Δυνάμεις, μετά από μερικούς μήνες, Απρίλιος του 1899,  ο Πρίγκιπας σχημάτισε την πρώτη κυβέρνηση, στην οποία συμμετείχε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως Σύμβουλος (Υπουργός) Δικαιοσύνης.

Στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του Πρίγκιπα ιδρύθηκε η Τράπεζα Κρήτης, κόπηκε η κρητική δραχμή, συστάθηκε χωροφυλακή, εκσυγχρονίστηκε το δικαστικό σύστημα, χτίστηκαν σχολεία και λήφθηκαν νέα υγειονομικά μέτρα.

       Ό,τι αφορά το κυριότερο θέμα, της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα,  ο Ύπατος Αρμοστής πίστευε ότι αυτό θα επιτευχθεί με διαπραγματεύσεις του με τους βασιλιάδες της Ευρώπης, λόγω των συγγενικών του σχέσεων μ’ αυτούς. Βέβαια αποδείχτηκε γρήγορα ότι εκείνοι δεν επιθυμούσαν την αλλαγή του καθεστώτος στην Κρήτη, υπερασπίζοντας τα συμφέροντά τους.

Αντίθετος με την πολιτική αυτή ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που υποστήριζε ότι η Ένωση πρέπει να πραγματοποιηθεί σταδιακά, μετά την πλήρη αυτονόμηση του νησιού, την αποχώρηση των διεθνών στρατευμάτων και την οργάνωση της κρητικής πολιτοφυλακής.

     Η διαφωνία τους αυτή για την ένωση της Κρήτης, καθώς και ο απολυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης του πρίγκιπα, οδήγησε στη ρήξη μεταξύ τους και έτσι το 1901 ο πρίγκιπας απολύει το Βενιζέλο από Σύμβουλο.

     Ο Βενιζέλος γίνεται αρχηγός της Αντιπολίτευσης και αποφάσισε ότι η μοναδική έξοδος απ’ αυτή την κρίση ήταν η ένοπλη εξέγερση του κρητικού λαού εναντίον της Αρμοστείας του Πρίγκιπα και οργανώνει το κίνημα της Θερίσου, 1905, μαζί με τον Κων/νο Φούμη και Κων/νο Μάνο.

  Το 1906 ο πρίγκιπας Γεώργιος εγκατέλειψε την Κρήτη και ως νέος Αρμοστής ορίστηκε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Δημιουργήθηκε νέο Σύνταγμα, μέσω του οποίου προωθήθηκε εκδημοκρατισμός του πολιτεύματος. Το Κρητικό Ζήτημα παραμένει άλυτο.

     Το Σεπτέμβριο του 1908 οι Κρήτες καταργούν την αρμοστεία και κηρύσσουν την ένωσή τους με την Ελλάδα. Την προσωρινή κυβέρνηση της Κρήτης αναλαμβάνει πενταμελής επιτροπή στην οποία μετέχει και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το 1909 οι Μ. Δυνάμεις ολοκληρώνουν την αποχώρηση των στρατευμάτων τους.

     

Την 1η Οκτωβρίου 1912 οι Κρήτες αντιπρόσωποι γίνονται δεκτοί στην ελληνική Βουλή , ενώ ένα χρόνο μετά (Μάιος 1913) με τη συνθήκη του Λονδίνου παραιτείται ο σουλτάνος από κάθε δικαίωμα στο νησί, το οποίο το παραχωρεί στη Βουλγαρία , Σερβία, Μαυροβούνιο και Ελλάδα. Αφαιρούνται από τη Σούδα οι σημαίες Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Η  ένωση   της Κρήτης με την Ελλάδα επιτέλους γίνεται μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων.

 Μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου ,(Αύγουστος 1913) παραιτείται και η Βουλγαρία από κάθε αξίωσή της στην Κρήτη και γίνεται η  προσάρτηση του νησιού στην Ελλάδα.

 Την 1^η Δεκεμβρίου 1913 έγινε η έπαρση της ελληνικής σημαίας στο φρούριο Φιρκά των Χανίων από τους αγωνιστές των Κρητικών Επαναστάσεων Μάντακα και Γιάνναρη παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου της Ελλάδας και του Πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ (σε βιβλίο)

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ κατά την Τουρκοκρατία

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ

κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη

                 

 1770                                                                                                                            Τα Σφακιά την εποχή αυτή ευημερούν. Έχουν αρκετή ελευθερία , γιατί είναι απομακρυσμένη περιοχή.

     Ένας ιδιοκτήτης εμπορικών πλοίων των Σφακιών , ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης , κινεί τον κόσμο σε επανάσταση. Οι Σφακιανοί αποφασίζουν να μην πληρώνουν κεφαλικό φόρο και διώχνουν τους εισπράκτορες. Οι τουρκικές αρχές κινητοποιούνται και ισχυρές δυνάμεις στρατού επιτίθενται στα Σφακιά.

       Οι Σφακιανοί έχουν στείλει τα γυναικόπαιδα στην Πελοπόννησο για να οργανώσουν καλύτερα την άμυνά τους. 

Αμύνονται με γενναιότητα για αρκετούς μήνες. Η Ρωσία τους είχε υποσχεθεί βοήθεια , αλλά αυτή η βοήθεια δεν έφτασε ποτέ. Οι Σφακιανοί χάνουν τον αγώνα. Τα γύρω χωριά πυρπολούνται , οι περιουσίες τους καταστρέφονται , πολλοί σκοτώνονται και ο Δασκαλογιάννης παραδίδεται για να μην τους σκοτώσουν όλους. Οι Τούρκοι τον γδέρνουν ζωντανό.

       Η επανάσταση δε σβήνει εδώ. Με τον καιρό η επανάσταση ξαναφουντώνει σε όλη την Κρήτη. Τελικά τα Σφακιά καίγονται και καταστρέφονται εντελώς για να κατασταλεί η επανάσταση.

1821

   Η Κρήτη επαναστατεί, μαζί με τις υπόλοιπες υπόδουλες επαρχίες. Ο τουρκικός στρατός και οι άτακτοι προβαίνουν σε σφαγές και καταστροφές της Νήσου. 

Τον Ιούνιο του 1821 στο Ηράκλειο σφαγιάσθηκαν 800 Κρητικοί Χριστιανοί. Οι Κρήτες συνεχίζουν αδίστακτοι τις επαναστατικές επιχειρήσεις.

                

 1823

      Ο  Σουλτάνος καλεί τον Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου να βοηθήσει στην καταστολή της κρητικής επανάστασης. Οι Τουρκοαιγύπτιοι κάνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

1830

   Το Φεβρουάριο του 1830 υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο ιδρύθηκε το ανεξάρτητο και κυρίαρχο ελληνικό κράτος. Η Κρήτη δε συμπεριλήφθηκε στα όρια του νέου κράτους, μετά από άρνηση της πανίσχυρης τότε , Μεγάλης Βρετανίας , η οποία εποφθαλμιούσε τη Νήσο.

Από τη στιγμή αυτή τέθηκε το Κρητικό Ζήτημα, η προσπάθεια δηλαδή, των Κρητών και του ελεύθερου ελληνικού κράτους να επιτύχουν την Έ ν ω σ η. 

Το Κρητικό Ζήτημα γίνεται γνωστό στην Ευρώπη και οι Ευρωπαίοι ηγέτες έπρεπε να το αντιμετωπίσουν.

Περίοδος Αιγυπτιοκρατίας 1830-1840

      Το 1830 οι Τούρκοι παραχωρούν την Κρήτη (ως δώρο για τη βοήθεια τους) στους Αιγυπτίους (Μωχάμετ Άλη), οι οποίοι προγραμματίζουν μεγάλα έργα για τον εκσυγχρονισμό της Κρήτης. Κατασκευάζονται δρόμοι , γέφυρες , υδραγωγεία , λιμενικά έργα.

      Πολλά χωριά αντιδρούν για τους βαρύτατους φόρους που τους επιβάλλουν οι Αιγύπτιοι. Στο χωριό Μουρνιές της Κυδωνίας το 1833 συγκεντρώνονται 7.000 άοπλοι κρητικοί για να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά. Οι Αιγύπτιοι είναι βίαιοι. Συλλαμβάνονται οι πρωτεργάτες και απαγχονίζονται κρεμασμένοι στις μουριές του χωριού.

      Οι Μεγάλες Δυνάμεις το 1840  αποσπούν την Κρήτη από τους Αιγύπτιους και την επαναφέρουν στο Σουλτάνο.

 1841

Νέα επανάσταση του Χαιρέτη Βασιλογιώργη.  Τώρα οι επαναστάτες ζητούν την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για να τους δοθούν περισσότερες ελευθερίες.

      

1855     

   Οι Τούρκοι υπογράφουν  το Χάτι Χουμαγιούν.  Σύμφωνα με το σουλτανόγραφο οι Έλληνες μπορούν να πηγαίνουν ελεύθερα στις εκκλησίες και να κάνουν ό , τι θέλουν στα κτήματα τους. Συμφωνίες που είναι γραμμένες στα χαρτιά αλλά δεν τηρούνται.

Γι’ αυτό οι κρητικοί ξεσηκώνονται ξανά.

1866

      Οι Κρήτες κηρύσσουν επανάσταση με τα όπλα η οποία κρατάει ως το 1669. Αρχίζει μεγάλος αγώνας. Πρόσφυγες και γυναικόπαιδα έχουν μεταφερθεί στη Σύρο και στην Αθήνα. 

Στην ιστορική Μονή Αρκαδίου έχουν συγκεντρωθεί πολεμιστές και γυναικόπαιδα. Οι Τούρκοι φτάνουν με ένα μεγάλο πυροβόλο(τη μπουμπάρδα) και σπάνε την είσοδο. Ο ηγούμενος του μοναστηριού ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη και το μοναστήρι σωριάζεται σε φλεγόμενα ερείπια. Οι αγωνιστές και τα γυναικόπαιδα τινάζονται διαμελισμένοι στον αέρα για να μην παραδοθούν στους Τούρκους.

      Η ηρωική αυτή θυσία προκαλεί μεγάλη αίσθηση σε όλο τον κόσμο και δυναμώνει το αίσθημα φιλελληνισμού στην Ευρώπη.

                    

   1867

      Ο Ομέρ πασάς κατορθώνει να εισβάλει στο Λασίθι παρ’ όλο που οι οπλαρχηγοί μας έχουν αποκλείσει όλες τις Προσβάσεις προς τα Σφακιά και το Λασίθι. Οι επαναστάτες παθαίνουν μεγάλη καταστροφή.  

Παρ’ όλα αυτά η επανάσταση συνεχώς ξαναζωντανεύει στην Κρήτη και γι’ αυτό ο Σουλτάνος τους ζητάει να βρεθεί μία συμβιβαστική λύση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις επεμβαίνουν για να σταματήσει η επανάσταση. Οι Τούρκοι  παραχωρούν ένα είδος αυτονομίας, τον Οργανικό Νόμο. Οι αναταραχές κρατάνε ως το 1878.

 1878

     Ξεσπά νέα επανάσταση με την ευκαιρία του Ρωσοτουρκικού Πολέμου (1877). Υπογράφεται ο Συνταγματικός χάρτης της Χαλέπας ο οποίος παραχωρεί στους Κρητικούς δικαιώματα , ελευθερία γλώσσας , θρησκείας , αστυνόμευσης κ.α.

      Ο χάρτης της Χαλέπας όμως δεν τηρείται. Οι Κρητικοί ξεσηκώνονται. Τώρα οι Μεγάλες Δυνάμεις δε συμφωνούν μεταξύ τους: η Αγγλία προσπαθεί να δημιουργήσει στην Κρήτη ανεξάρτητο ελληνικό νησιωτικό κράτος , ενώ η Ρωσία προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Κρητών βοηθώντας στις εξεγέρσεις τους.

Το 1889 μια άστοχη επανάσταση έδωσε τη δυνατότητα στην Τουρκία να ανακαλέσει τα προνόμια της Σύμβασης της Χαλέπας.

1895-96

  Πραγματοποιείται η Μεταπολιτευτική Επανάσταση του Μανούσου Κούνδουρου, με αίτημα όχι την Ένωση, αλλά την επαναφορά της Σύμβασης της Χαλέπας.

      Οι Τούρκοι συνεχίζουν τις διώξεις. Οι Κρήτες προσπαθούν να οργανώσουν στρατιωτικές μονάδες, αλλά δεν έχουν πολεμοφόδια.

1897

   Τον Ιανουάριο του 1897 ξεσπούν νέες ταραχές στην Κρήτη. Ο τουρκικός όχλος πυρπολεί τα Χανιά. 

Στην επανάσταση του 1897, οι Κρήτες με τον Ελευθέριο Βενιζέλο κηρύττουν την Ένωση. Ελληνικός στρατός υπό την αρχηγία του Τιμολέοντα Βάσσου καταλαμβάνει την Κρήτη.

Το Φεβρουάριο του 1897 οι Μεγάλες δυνάμεις επεμβαίνουν, αποκλείουν το νησί και καταλαμβάνουν τις πόλεις: το νομό Χανίων οι Ιταλοί, το νομό Ρεθύμνης οι Ρώσοι, το νομό Ηρακλείου Άγγλοι και το νομό Λασιθίου Γάλλοι. Προτείνουν καθεστώς Αυτονομίας στους Κρητικούς υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου.

      Η ήττα της Ελλάδας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 (5 Απριλίου έως 5 Μαΐου) οδηγεί τη Συνέλευση του Μελιδονίου να αποδεχτεί ομόφωνα το καθεστώς αυτονομίας.

1898

   Στις 25 Αυγούστου 1898, υποκινούμενος τουρκικός όχλος  σφαγιάζει στην οδό Πλάνης (σημερινή οδός 25^ης Αυγούστου)  700 άμαχους Κρητικούς, ανάμεσά τους και 17 Άγγλους στρατιώτες και ο πρόξενος της Αγγλίας.

 Αυτό  δίνει τη δυνατότητα στις Μεγάλες Δυνάμεις να αποφασίσουν αυτές για την τύχη της Μεγαλονήσου. 

Τέλος Αυγούστου στέλνουν τελεσίγραφο στην Τουρκία να αποχωρήσουν από το νησί. Το Νοέμβριο του 1898 αποχωρεί και ο τελευταίος Τούρκος στρατιώτης. 

Το κρητικό ζήτημα λύνεται προσωρινά. Η Κρήτη ανακηρύσσεται αυτόνομη ηγεμονία και διορίζεται ο πρίγκιπας Γεώργιος ως ύπατος αρμοστής των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη στις 9 Δεκεμβρίου 1898.

                                                             

Τουρκοκρατία (σε βιβλίο)

Τουρκοκρατία

             

                                     

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

1669-1898

   Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης(1453) και την κυριαρχία των Οθωμανών σε όλη την Ελλάδα , οι Τούρκοι κατέβαλαν την Κύπρο το 1570. Σειρά τώρα είχε η Κρήτη.

    Οι Τούρκοι περιμένουν μια τυπική αφορμή για να εισβάλουν στην Κρήτη. Το 1644 ένα τουρκικό πλοίο που μεταφέρει προσκυνητές στη Μέκκα συλλαμβάνεται από πειρατές κοντά στα κρητικά παράλια. Οι Τούρκοι κατηγορούν τους Βενετούς ότι επιτρέπουν στους πειρατές να αγκυροβολούν στα λιμάνια κι έτσι ξεκινάει ο Κρητικός  πόλεμος όπως ονομάστηκε μεταξύ Τούρκων και Βενετών.

    Μεγάλη τουρκική στρατιά αποβιβάζεται δυτικά των Χανίων και αρχίζει η πολιορκία του φρουρίου των Χανίων , το οποίο παραδίδεται τελικά μετά από 2 μήνες.

     Το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου οι Τούρκοι στρέφονται κατά του Ρεθύμνου , το οποίο πολιορκούν και το καταλαμβάνουν μέσα σε 45 ημέρες.

     Το επόμενο βήμα τους είναι η κατάκτηση του Χάνδακα , που κράτησε 21 ολόκληρα χρόνια. 

Οι Βενετοί αντιστέκονται γενναία.

     Οι Ευρωπαίοι ηγεμόνες εγκαταλείπουν τις διαφορές και τις αντιθέσεις που έχουν μεταξύ τους και σπεύδουν να βοηθήσουν τους Βενετούς. Οι πολιορκημένοι περνούν μεγάλες δοκιμασίες. Έχουν έλλειψη νερού, έλλειψη τροφίμων και αντιμετωπίζουν τους κινδύνους από επιδημικές ασθένειες.

     Τελικά το 1669 ο αρχιστράτηγος Μοροζίνης παραδίνει το Χάνδακα στους Τούρκους και υπογράφει συνθήκη παράδοσης της Κρήτης , εκτός από τις οχυρωμένες νησίδες Σούδα , Γραμβούσα και Σπιναλόγκα.

      Χιλιάδες Κρητικοί παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς στα Επτάνησα και σε άλλα μέρη που κατέχονται από Βενετούς.

      Η τουρκική κατάκτηση της Ελλάδας έχει τρομερές συνέπειες για την Κρήτη. Ο πληθυσμός της μειώθηκε σημαντικά και οι κάτοικοι δοκιμάζονται πολύ. Η οικονομία της Κρήτης περιορίζεται στην αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία το εμπόριο σταματά τελείως. Η ναυτιλία παρακμάζει , μόνο στα Σφακιά υπάρχει ένας μικρός στόλος με εμπορικά σκάφη.

       Η γη μοιράζεται στους κατακτητές και ο πληθυσμός αποσύρεται στις ορεινές περιοχές , όπου γίνονται κλέφτες. Οι Τούρκοι ονομάζουν Χαίνηδες  τους κλεφταρματολούς που επιτίθενται με νυχτερινές επιδρομές.

     

  Η τουρκοκρατία διαρκεί περίπου δυόμισι αιώνες. 

Πολλοί από τους Κρήτες αναγκάζονται να γίνουν μουσουλμάνοι , ενώ στην πραγματικότητα συνεχίζουν να είναι χριστιανοί , οι λεγόμενοι Κρυπτοχριστιανοί .

       Οι χριστιανοί που διατηρούν κτήματα είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν φόρο , αλλά ο πιο βαρύς είναι ο φόρος της υποτέλειας , ο γνωστός κεφαλικός φόρος.

       Η Τουρκία θέλει να έχει δυνατό στρατό στην Κρήτη , γιατί φοβάται τη σύμπραξη Ελλήνων και Βενετών. Το στρατό τους αποτελούν οι αυτοκρατορικοί γενίτσαροι και οι ντόπιοι γενίτσαροι ή γερλήδες. Οι ντόπιοι γενίτσαροι προέρχονται από εξισλαμισμένους Κρητικούς, τους Τουρκοκρήτες, οι οποίοι είναι και οι πιο φανατισμένοι.

       Το 1692 κηρύσσεται βενετοτουρκικός πόλεμος , όπου οι Βενετοί έχουν κινητοποιήσει και πολλούς Κρήτες για να καταλάβουν τα Χανιά. Οι τουρκικές δυνάμεις είναι πολύ ισχυρές, οι Βενετοί αποχωρούν και οι Κρητικοί αφήνονται στο έλεος των Τούρκων. Η πρώτη αυτή επανάσταση πνίγηκε στο αίμα , καταστρέφονται πολλά χωριά και φεύγουν από το νησί πολλοί Κρητικοί.

....συνεχίζονται οι ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ

                                                                    

Κρητική Αναγέννηση (σε βιβλίο)

Κρητική Αναγέννηση

ΚΡΗΤΙΚΗ  ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

       

Η Κρήτη έμεινε κάτω από την κυριαρχία των Βενετών από το 1211 έως το 1669 περίπου, όταν και αυτή  υποδουλώθηκε  στους Τούρκους.

Στη διάρκεια της ενετοκρατίας  το νησί γνώρισε οικονομική και εμπορική ανάπτυξη και παρουσίασε πάρα πολύ μεγάλη λογοτεχνική ακμή. Τους δύο πρώτους αιώνες ο ντόπιος  πληθυσμός έτρεφε εχθρικά συναισθήματα  προς τους Βενετούς κατακτητές . Την περίοδο αυτή πολλά χειρόγραφα αρχαίων Ελλήνων και  Βυζαντινών συγγραφέων αντιγράφονται στο νησί που γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτισμικό κέντρο.

  Οι μορφωμένοι  μιλούσαν και τις δύο γλώσσες , ενώ ανάμεσα στους ευγενείς Βενετούς , πολλοί ήταν εκείνοι που δε θυμούνταν πια την ευγενική τους καταγωγή και δε διατηρούσαν παρά  το επώνυμό τους και τα λίγα φέουδα που τους απέμειναν.

    Η άνθηση  της λογοτεχνίας στην Κρήτη και η θαυμαστή κορύφωση στην οποία  έφτασε οφείλεται  στην επιρροή της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης, η οποία  συντέλεσε στη δημιουργία της <<Κρητικής Αναγέννησης>>.

   Πολλοί την Κρητική Αναγέννηση την ονομάζουν ως <<χρυσή περίοδο στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας>>. Η  μακρόχρονη συμβίωση των δύο λαών , Ενετών και Κρητικών, έφερε σε επαφή τους δύο λαμπρούς πολιτισμούς , τον Ελληνο-Βυζαντινό και τον δυτικο-Ρωμαϊκό. Η   ένωση αυτή είχε λαμπρά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς του πνεύματος.

        Η άνθηση αυτή δεν παρατηρήθηκε μόνο στα γράμματα αλλά και στην τέχνη. Έτσι , στην αρχιτεκτονική , τη μουσική και τη ζωγραφική, η βυζαντινή  παράδοση δέχτηκε στοιχεία της Ιταλικής Αναγέννησης . Ιδρύεται η Κρητική σχολή Αγιογραφίας, καινούριο ρεύμα, στην αγιογραφία που οι περισσότεροι εκπρόσωποι της  ήταν  Κρήτες. 

 Ο μεγάλος ζωγράφος Δομίνικος Θεοτοκόπουλος  (1540-1614) μαθήτευσε στην Κρήτη  και το  1567  έφυγε για τη Βενετία και μετά στο Τολέδο της Ισπανίας όπου έγινε διάσημος  ως

el  Greco.

        Στην Κρήτη στην περίοδο της Αναγέννησης έγιναν γνωστά όχι μόνο το όνομα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, αλλά και του Βιτσέντζου  Κορνάρου , του Γεώργιου Χορτάτζη , του Θεοφάνη , του Μιχαήλ Δαμασκηνού κ.α.

       Διάσημα  έργα ήταν ο Ερωτόκριτος και η θυσία του Αβραάμ του Βιτσέντζιου   Κορνάρου , η Ερωφίλη του Χορτάτζη, η Βοσκοπούλα (αγνώστου)  που διαβάζονται   και σήμερα. Άλλα γνωστά έργα :<<Κατσούρμος >> και          << Πανώρια>> του Χορτάτζη , <<Στάθης>> και <<Φορτουνάτος>> του Φώσκολου.

   Ο Ερωτόκριτος είναι  το σημαντικότερο έργο της Κρητικής Αναγέννησης. Ο Ερωτόκριτος είναι ένα έργο του Βιτσέντζιου Κορνάρου που εκφράζει ιπποτικές αρετές , παλικαριά, αγάπη, φιλία  ιπποτική γενναιοφροσύνη  και σταθερότητα. Επίσης εκφράζεται και η λαϊκή ζωή των   Κρητικών εκείνη την εποχή. Η Βοσκοπούλα (αγνώστου) είναι  ποιμενική ποίηση και   είναι αφηγηματικό ποίημα. Η θυσία του Αβραάμ είναι θρησκευτικό δράμα, είδος πολύ   δημοφιλές στην εποχή του που οι πηγές του βρίσκονται στα βυζαντινά και τα ευρωπαϊκά  μυστήρια του Μεσαίωνα.

 Η Ερωφίλη είναι πεντάπρακτη τραγωδία στον τύπο των αρχαίων τραγωδιών με επεισόδια και χορικά.

    

Στον τομέα της Μουσικής (κοσμικής και εκκλησιαστικής) παρατηρείται μεγάλη άνθηση. Πολλοί ξένοι περιηγητές θαύμασαν την αγάπη του λαού της Κρήτης στη μουσική, το τραγούδι και τα όργανα που χρησιμοποιούσαν οι διάφοροι καλλιτέχνες.

        Η άνθηση στην αρχιτεκτονική αποτυπώνεται στην κατασκευή λαμπρών δημοσίων κτηρίων, ναών, υδραγωγείων, δρόμων, κρηνών, πλατειών, πυλών κ.α.    που σώζονται έως σήμερα και αποτελούν στολίδια της πόλης π.χ. Λότζια , Βασιλική του Αγ.Μάρκου, κρήνη Μοροζίνι , κρήνη Μπέμπο και άλλα πολλά.

        Η κρητική αναγέννηση κράτησε πολύ, αλλά έγινε η πτώση της Κρήτης         στους Τούρκους (1669)κι έτσι διακόπηκε η λογοτεχνική παραγωγή και ακολούθησε ενάμισης αιώνας ποιητικής παρακμής. Μετά την πτώση του Βυζαντίου στους Τούρκους (1453) η Κρήτη παραμένει το μοναδικό τμήμα του ελληνισμού στο οποίο  η ελληνική ιδέα εξακολουθεί να είναι ζωντανή.

        Η Κρητική Αναγέννηση δείχνει την πορεία της ιστορίας της Κρήτης που όλοι  οι Κρητικοί πρέπει να γνωρίζουν.

                                                                       

Ενετοκρατία (σε βιβλίο)

Ενετοκρατία ή Βενετοκρατία

       ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ            1204μ.Χ.-1669μ.Χ. 

ΤΟ 1204 η Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους και έτσι οι Φράγκοι κατακτούν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία .

Οι άρχοντες και αξιωματούχοι του στρατού μοιράζονται μεταξύ τους τα εδάφη και τα κάνουν φέουδά τους .Η Κρήτη παραχωρείται στο Βονιφάτιο τον Μομφερατικό, έναν από τους αρχηγούς  της Σταυροφορίας .

Ο Βονιφάτιος δεν είχε ούτε δικό του στόλο ούτε ήταν έτοιμος να αρχίσει αγώνες με τους πειρατές για να μπορεί να κρατήσει την Κρήτη δική του .Τότε ο πονηρός δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος το βλέπει σαν ευκαιρία και σπεύδει να  αγοράσει την Κρήτη από τον Βονιφάτιο για λίγα ασημένια μάρκα . 

Ο δόγης ήταν πολύ έξυπνος γιατί έτσι επεκτείνει τις αποικίες του . Η Βενετία έτσι αναπτύσσει στη Μεσόγειο μια σειρά από πόλεις-εμπορεία .Τα  καράβια  τους φτάνουν από τη Βενετία στην Κρήτη και από την Κρήτη στην Αίγυπτο και Ανατολή αναπτύσσοντας το εμπόριο τους και την κυριαρχία τους στις θάλασσες αυτές .

Την Κρήτη όμως διεκδικούν και οι Γενοβέζοι , οι οποίοι ανταγωνίζονται  τους Βενετούς στο θαλάσσιο εμπόριο . Έρχονται σε συνεννόηση με το Γενοβέζο αρχιπειρατή Πεσκατόρε γνωστός ως « κόμης της Μάλτας » και τους βοηθά να καταλάβουν την Κρήτη το 1206 .

Οι Γενοβέζοι για να οργανώσουν την άμυνα τους ,χτίζουν φρούρια και νεώρια στις πιο επίκαιρες θέσεις του νησιού .

Όμως οι Βενετοί δεν είναι καθόλου ευχαριστημένοι με την επικράτηση των Γενοβέζων ,κι έτσι επακολουθεί άγριος πόλεμος μεταξύ τους . Τελικά επικρατούν οι Βενετοί και ανακτούν το νησί το 1210 . Τώρα ονομάζεται Βασίλειο της Κρήτης και πρωτεύουσα της είναι ο Χάνδακας  ή « Βενετία της Ανατολής »  όπως τον αποκαλούν. 

Κυβερνήτης γίνεται ο δούκας . Το βασίλειο της Κρήτης χωρίζεται σε  4 τμήματα  :Χανιά , Ρέθυμνο , Χάνδακας , Σητεία και κάθε τμήμα διαιρείται σε καστελανίες  (επαρχίες ) , των οποίων τα ονόματα διατηρούνται μέχρι και σήμερα   (π.χ. Μεραμπέλο , Μαλεβίζι , Μονοφάτσι , Καινούργιο , Πυργιώτισσα , Σέλινο κ.α. ).

Οι Βενετοί φέρνουν νέους αποίκους ,στους οποίους δίνουν μεγάλες εκτάσεις γης ως φέουδα και άλλα προνόμια .Η κοινωνία οργανώνεται κατά τα φεουδαρχικά πρότυπα της Ευρώπης .Οι πολίτες χωρίζονται σε τέσσερις τάξεις : Βενετοί ευγενείς ,Κρητικοί ευγενείς ,αστοί ,και χωρικοί.

Η λατινική εκκλησία του πάπα έχει τις απαιτήσεις της . Θέλει να έχει δικό της κλήρο.  Διώχνει τον αρχιεπίσκοπο και τους επισκόπους από το νησί και τοποθετεί καθολικούς παπάδες . 

Οι καταπιέσεις και οι αυθαιρεσίες των Βενετών και κυρίως η βαριά φορολογία προκαλούν την αντίδραση του κρητικού λαού . 

Με  τα χρόνια οι Κρητικές πόλεις αποκτούν σπουδαία οικονομική δραστηριότητα με βιοτεχνίες , εμπόρους, αγορές και εμποροπανηγύρεις και έτσι εμφανίζονται Έλληνες μεγαλέμποροι . Αναπτύσσεται μια δραστήρια αστική τάξη και η ζωή στα  αστικά κέντρα αλλάζει. Τότε οι αντιδράσεις κατά των Βενετών γίνονται συχνότερες .

Ο ανυπότακτος και φιλελεύθερος λαός της Κρήτης δε  δέχτηκε αδιαμαρτύρητα τους ξένους εισβολείς . Συσπειρώθηκε γύρω από τους τοπικούς άρχοντες και την ορθόδοξη εκκλησία και πάλεψε για τη λευτεριά της πατρίδας του . Μόνο τους δύο πρώτους αιώνες αναφέρονται 27 μικρές  και μεγάλες επαναστάσεις . Οι αγώνες αυτοί παρά το ότι δεν έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα εξαιτίας κυρίως της διχόνοιας των τοπικών αρχηγών , βοήθησαν ωστόσο στη δημιουργία καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και ανάγκασαν τους Ενετούς να κάνουν πολλές παραχωρήσεις .

Οι  σπουδαιότερες επαναστάσεις εναντίον των Ενετών είναι  :

   . επανάσταση των Αγιοστεφανιτών   1212 μ.Χ.

   . επανάσταση των Σκορδίληδων και Μελισσηνών             1217 μ.Χ.

  
 . επανάσταση  των Σκορδίληδων , Μελισσηνών και Δρακοντόπουλων   1230

   . επανάσταση των Χορτάτζηδων    1272 μ.Χ.

   . επανάσταση του Αλέξιου Καλλέργη    1283 μ.Χ.

   . επανάσταση του Βάρδα Καλλέργη   1333  μ.Χ.

   . επανάσταση του Λέοντα Καλλέργη  1341μ.χ.

   . επανάσταση των Ψαρομηλίγκων    1347 μ.Χ.

   . επανάσταση των Καλλέργηδων    1365 μ.Χ.

Το 1453 η Κωνσταντινούπολη κυριεύεται  από τους Τούρκους . Το όνειρο της Κρήτης και των Κρητών  να ενωθούν με το Βυζάντιο διαλύεται .

  
 Ο τουρκικός κίνδυνος γίνεται όλο και πιο απειλητικός και έτσι οι Βενετοί και οι Κρήτες είναι αναγκασμένοι να συμφιλιωθούν για να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους κατακτητές .

    Έτσι ξεχνιούνται οι παλιές έχθρες και επαναστάσεις και δημιουργείται μεταξύ τους ένα πνεύμα συνεργασίας . Μέσα σε τέτοιο ήπιο  και ειρηνικό κλίμα αναπτύσσεται η οικονομία , η τέχνη και ο πολιτισμός .

    Επικράτησε τελικά η Ορθοδοξία . Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ( με τους απεσταλμένους του στην Κρήτη ) και ο ορθόδοξος χριστιανικός κλήρος με τα κηρύγματα και τις διδασκαλίες συνέβαλαν στη διαφύλαξη της Ελληνικής κληρονομιάς . π.χ. Κύριλλος Λούκαρις .

    Η ελληνική γλώσσα επιβάλλεται και οι επιμειξίες  πολλαπλασιάζονται . Η νέα βενετοκρητική κοινωνία  δημιουργεί  στην Κρήτη μεγάλη πολιτιστική άνθηση , η λεγόμενη  Κρητική Αναγέννηση .(βλέπε)