Β΄ Βυζαντινή Περίοδος (σε βιβλίο)

Β΄ Βυζαντινή Περίοδος

Β΄ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ  ΠΕΡΙΟΔΟΣ         (961-1204)μ.χ.

    Τον Ιούνιο του 960 φτάνει στα παράλια του νησιού βυζαντινός στόλος  με  3.300  πλοία κάτω από τις διαταγές του Νικηφόρου Φωκά . 

   Το σχέδιο τις πολιορκίας έχει προετοιμαστεί στην εντέλεια .Ο Νικηφόρος αποβιβάζεται σε έναν κόλπο κοντά στον Χάνδακα και καταλαμβάνει τα πιο επίκαιρα σημεία του νησιού με στρατό και ιππικό, ενώ συγχρόνως, στόλος αποκλείει  το φρούριο από τη θάλασσα  χρησιμοποιώντας και το χρυσό  όπλο της εποχής, το υγρό πυρ .

    Οι Άραβες υπερασπίζονται το φρούριο με μεγάλη γενναιότητα ,αλλά έπειτα από σκληρό και αιματηρό αγώνα καταλαμβάνεται από τους Βυζαντινούς στις  7  Μαρτίου  961μ.Χ.

    Ακολουθεί σφαγή,  λεηλασία, καταστροφή, αιχμαλωσία.  Σφαγιάσθηκαν στο σύνολο 200.000 άνθρωποι, (πολύ υψηλό νούμερο για την εποχή εκείνη). Οι Σαρακηνοί αιχμάλωτοι μεταφέρονται  στην Κωνσταντινούπολη και μαζί με αυτούς και αμύθητοι θησαυροί . Λένε ότι για να μεταφερθούν οι θησαυροί (από λεηλασίες των Αράβων, και από αλλού) χρειάστηκε να γεμίσουν 300 πλοία.  

                             

   Μετά τη νίκη του ο  Νικηφόρος φέρνει πολλούς στρατιώτες του και τους εγκαθιστά στο νησί, μαζί με νέους αποίκους από άλλα μέρη της βυζαντινής αυτοκρατορίας π.χ Αρμένηδες και Σλάβους που τους μοίρασε  χωράφια.  Απ’ αυτή την εποχή διατηρήθηκαν τα ονόματα τον χωριών της Κρήτης  Αρμένοι, Αρμενοχώρι ,Σκλάβοι, Σκλαβελοχώρι, Βάρβαροι, Βαρβάρω, Τσακώνο.κ.α.

    Η Κρήτη ανήκει πια στο Βυζάντιο και κυβερνήτης του νησιού είναι στρατηγός ή  Δούκας που τοποθετείται από την Κωνσταντινούπολη .

    Πρωτεύουσα γίνεται ο Χάνδακας ,είναι το πολιτικό και  θρησκευτικό κέντρο της Κρήτης και αναπτύσσεται πολύ. Ο Χάνδακας αποτελεί έδρα της Μητρόπολης του πατριαρχικού θρόνου  και όχι η Γόρτυνα που καταστράφηκε  από τους Άραβες .

Στο Χάνδακα  χτίζεται  νέα  Μητρόπολη στο όνομα πάλι του αποστόλου  Τίτου. Ανεγείρονται  νέοι  ναοί, ιδρύονται  μοναστήρια  εμφανίζονται λόγιοι.

    Χτίζεται καινούριο φρούριο, το Τέμενος {σήμερα  Ρόκα στο Καστέλι} (Προφήτης Ηλίας). Ίσως να έγινε προσπάθεια να μεταφερθεί εκεί η πρωτεύουσα του νησιού, η οποία όμως προσπάθεια, ήταν μάταιη. 

Σαν σοβαρό πολιτικό  γεγονός της περιόδου αυτής αναφέρεται μόνο η απόπειρα του Δούκα  της Κρήτης Καρύκηστα 1092 μ.χ να στασιάσει κατά του αυτοκράτορα  Αλέξιου Α΄ Κομνηνού, αλλά  η στάση αυτή εύκολα κατεστάλη .

Τότε ο αυτοκράτορας Κομνηνός αποφασίζει να λάβει ισχυρά μέτρα και στέλνει το γιο του, Ισαάκ,

στην Κρήτη μαζί με άλλους αποίκους και 12  αρχοντόπουλα (ισχυρούς άρχοντες) από τις μεγαλύτερες Βυζαντινές οικογένειες, στους οποίους δίνει διάφορα  φέουδα  της δυτικής  Κρήτης.

   Αυτοί ήταν  Φωκάδες , Σκορδίληδες,  Γαβαλάδες, Καλαφάτοι, Αρκολέοι, Χορτάτζηδες, Μουσούροι, Βαρούχες, Μελισσηνοί, Λίτινοι,  Αργυρόπουλοι ή  Αγιοστεφανίτες,  Βλαστοί  κτλ.

Αυτοί υπήρξαν γενάρχες των μεγάλων αρχοντικών οικογενειών της Κρήτης οι οποίοι στήριξαν αργότερα την αντίσταση κατά των Ενετών ως αρχηγοί και οργανωτές των επαναστάσεων .

    Άλλη εκδοχή και επικρατέστερη αναφέρει ότι τα θρυλικά αρχοντόπουλα δεν ήταν βυζαντινοί ευγενείς αλλά οικογένειες αρχόντων της Κρήτης, που ο αυτοκράτορας ενίσχυσε και ισχυροποίησε για να τις έχει με το μέρος του σε δύσκολες περιόδους , βοηθούς στην κατοχή και φρουρούς στη διοίκηση της Κρήτης .

Αραβοκρατία (σε βιβλίο)

Αραβοκρατία

Αραβοκρατία         824μ.Χ. – 961μ.Χ.

Το 824 μ.Χ. Άραβες Σαρακηνοί διωγμένοι από την Ισπανία, με επικεφαλής τον Αμπού Χαψ Ομάρ Α’, ο οποίος αναφέρεται στις βυζαντινές πηγές ως «Απόχαψις», αποβιβάζονται στην Κρήτη και την καταλαμβάνουν.

Ο στρατός αποβιβάστηκε στο ακρωτήριο Λίθινο της Μεσσαράς. Γοητεύονται τόσο πολύ από την Κρήτη που, για να μην μπορούν να φύγουν από το νησί όπου «ρέει μέλι και γάλα», καίνε τα πλοία τους.

Την πιο σοβαρή αντίσταση συνάντησαν στην πρωτεύουσα Γόρτυνα, που την πολιόρκησαν και την κυρίευσαν. Οι Άραβες έχτισαν νέα πρωτεύουσα, το Χάνδακα (Ηράκλειο), ονομάζοντάς τη έτσι από το Χαντάκι (chandak) που έσκαψαν γύρω από το χωματένιο χαράκωμα που περικύκλωσε την πόλη. Ο Χάνδακας γίνεται ορμητήριο των πειρατικών επιδρομών στα γύρω νησιά και στα παράλια, από τα οποία οι Άραβες αποκόμιζαν πλούσια λάφυρα και δούλους για το δουλεμπόριο. Για περισσότερο από 100 χρόνια ο Χάνδακας ήταν η μεγαλύτερη μάστιγα των θαλασσών.

Η θρησκευτική, οικονομική και εθνολογική σύνθεση του νησιού άλλαξε. Άλλοι απ’ τους κατοίκους σκοτώθηκαν στη κατάκτηση, άλλοι σφαγιάστηκαν, άλλοι εξισλαμίστηκαν και έχασαν την εθνική τους συνείδηση και οι λίγοι που απέμειναν έγιναν δούλοι των νικητών ή κατέφευγαν στα απρόσιτα μέρη του νησιού. Ζώντας μακριά από τον «πολιτισμό» διατηρούν τη γλώσσα τους, τα ήθη τους, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους.

Οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες προσπαθούν με συνεχείς εκστρατείες να ελευθερώσουν την Κρήτη. Το 825 μ.Χ. η επιχείρηση με τον Δαμιανό και Φωτεινό απέτυχε.

Το 826 μ.Χ. έγινε μεγάλη εκστρατεία με στρατηγό τον Καρτερό που οδηγούσε 70 πλοία και πολυάριθμο στρατό. Η μάχη δόθηκε ανατολικά του Χάνδακα και οι Άραβες υποχώρησαν προς την πόλη. Ο στρατός του Καρτερού στρατοπέδευσε κοντά στον ποταμό Αμνισό για να πανηγυρίσουν. Οι Άραβες το έμαθαν και όρμησαν τη νύχτα στο αφύλαχτο στρατόπεδο των Βυζαντινών και κατέστρεψαν ολοσχερώς το στρατό τους. Η περιοχή αυτή πήρε το όνομά της απ’ τον Καρτερό, ο οποίος έφυγε κυνηγημένος με πλοίο, αλλά πιάστηκε στην Κω και σκοτώθηκε.

Άλλες ανεπιτυχείς προσπάθειες έγιναν το 902 μ.Χ. και το 949 μ.Χ.

Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου είναι αναγκασμένοι να κάνουν μακροχρόνιους πολέμους με τους Βούλγαρους στη Βαλκανική Χερσόνησο και έτσι δεν είχαν το χρόνο να οργανώσουν αποτελεσματικά την απελευθέρωση της Κρήτης.

Α΄ Βυζαντινή περίοδος (σε βιβλίο)

Α΄ Βυζαντινή περίοδος

Ά  ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ  ΠΕΡΙΟΔΟΣ  ΚΡΗΤΗΣ  (330μ.Χ.-824μ.Χ.)                        

    Στη Βυζαντινή περίοδο η Κρήτη είναι ένας τόπος αρκετά σπουδαίος, γιατί η θέση

της εξακολουθεί να έχει στρατηγική σημασία για το εμπόριο της Μεσογείου.

    Βρίσκεται στο δρόμο από την Κωνσταντινούπολη προς την Ανατολή, ως ενδιάμεσος σταθμός πριν από τις ακτές της βόρειας Αφρικής, και αποτελεί βασικό σημείο για τον έλεγχο της Μεσογείου.

     Βρίσκεται, επίσης, ανάμεσα στην Ασία και τη δυτική Ευρώπη και παίζει ρόλο γέφυρας μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

     Το 330μ.Χ.ο Μέγας Κωνσταντίνος μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη. Αποσπά την Κρήτη και την προσαρτά στη δική του επικράτεια, την Ιλλυρία.

     Μετά τη διαίρεση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από το Μέγα Θεοδόσιο σε δυτικό

και ανατολικό κράτος, (395μ.Χ.)η Κρήτη γίνεται επαρχία του ανατολικού κράτους.

    Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, αφού καταδίωξαν το Χριστιανισμό, τον κάνουν επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας (313μ.Χ.).Πνευματικοί ηγέτες είναι τώρα οι ιερείς και οι καλόγεροι.

    Ο Χριστιανισμός διαδίδεται με τον Απόστολο Παύλο και τον μαθητή του τον Τίτο, ο οποίος οργανώνει τις εκκλησίες της Κρήτης.

    Χτίζονται χριστιανικοί ναοί σύμφωνα με την παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική. Ο ναός του Αγίου Τίτου της Γόρτυνας είναι απ’ τα σημαντικότερα μνημεία της Κρήτης.

Η βασιλική αυτή χτίστηκε τον 6^ο αιώνα μ.Χ. και αποτελούσε ναό στολίδι που εξελίχτηκε σε προσκύνημα της Χριστιανοσύνης, αφιερωμένος στον πρώτο Άγιο και προστάτη της Κρήτης.

    Την εποχή αυτή οι περισσότεροι από τους κατοίκους ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Καλλιεργούν τη γη για να παράγουν ό,τι χρειάζονται οι ίδιοι και για να εξάγουν τα προϊόντα τους σε άλλα μέρη. Για τους αγρότες η φορολογία είναι πολύ βαριά.

    Οι ανθηρές οικονομικές δραστηριότητες του νησιού εξακολουθούν όμως να είναι η βιοτεχνία και το εμπόριο.

    Οι Άραβες, ένας άλλος λαός που διαπρέπει στο εμπόριο, αποκτούν δύναμη, έχουν ναυτική ισχύ και θέλουν να έχουν πλήρη έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων της Μεσογείου.

    Οι συνεχείς επιδρομές των Αράβων προκαλούν ανησυχίες στην Κρήτη, η οποία ζητά  από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου να στείλει στρατιωτικές ενισχύσεις.

    Τον 8^ο αιώνα η Αραβική απειλή εξουδετερώνεται προσωρινά, η Κρήτη ενσωματώνεται στο Βυζάντιο και οργανώνεται σε αυτοδύναμο βυζαντινό θέμα, δηλαδή σε αυτοδύναμη διοικητική περιφέρεια.

    Στις εκκλησίες και στα μοναστήρια της Κρήτης οι αγιογράφοι φιλοτεχνούν τοιχογραφίες με θέματα από τη ζωή του Χριστού και των αγίων.

    Φιλοτεχνούν και φορητές εικόνες πάνω σε ξύλο, τις οποίες οι πιστοί τοποθετούν στις εκκλησίες και στα εικονοστάσια των σπιτιών τους.

    Στις θρησκευτικές γιορτές οι Κρήτες πηγαίνουν στα πανηγύρια και γιορτάζουν με

κατάνυξη τις επετείους και τη μνήμη των αγίων.

    Εκδηλώνουν και γλέντια σε άλλες εκδηλώσεις, στους γάμους, στο θερισμό, στον τρύγο, στα κυνήγια, τραγουδώντας κάθε φορά ειδικά για την περίσταση τραγούδια.

    Οι γυναίκες εργάζονται στο σπίτι και φτιάχνουν στους αργαλειούς το ρουχισμό της

οικογένειας και του σπιτιού.

    Φτιάχνουν στρωσίδια και κιλίμια με λαϊκά σχέδια, σεντόνια και διάφορα υφάσματα.

    Η ενδυμασία ακολουθεί τις επιταγές της μόδας. Οι άντρες φορούν χιτώνα με ζώνη στη μέση και φαρδιές βράκες.

    Οι γυναίκες φορούν μακριά φορέματα με ποδιές που τις στολίζουν με ωραία κεντήματα και στολίδια.

    Τα βράδια, κοντά στο τζάκι, οι μεγαλύτεροι διηγούνται θρύλους από τα παλιά, πολεμικές περιπέτειες και παραμύθια για νεράιδες και φοβερούς δράκους.

Ρωμαϊκή εποχή (σε βιβλίο)

Ρωμαϊκή εποχή

ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ

 69 π.Χ.-330 μ.Χ.

      Η Κρήτη είναι τόπος στρατηγικής σημασίας για την κυριαρχία της στην Ανατολή. Τα απάνεμα λιμάνια της είναι σταθμοί ανεφοδιασμού κατά μήκος των θαλασσών και καταφύγια όταν έχει θαλασσοταραχή.

       Η  Ρώμη ψάχνει  την κατάλληλη ευκαιρία να επιβάλει την παρουσία της στην Κρήτη, αφού έχει κυριεύσει όλη την υπόλοιπη Ελλάδα το 146π.Χ.. Η αφορμή για να επιτεθεί δεν αργή να έρθει. Κίλικες  πειρατές αιφνιδιάζουν τα ρωμαϊκά πλοία και τα λεηλατούν, ζημιώνοντας έτσι το ρωμαϊκό εμπόριο. Οι πειρατές μετά τη λεία τους βρίσκουν άσυλο στα κρητικά παράλια. Έτσι οι Ρωμαίοι κατηγορούν τους Κρήτες ότι βοηθούν τους πειρατές. Το 74π.Χ. αποφασίζουν να τους τιμωρήσουν επειδή δε συμμορφώνονται με τις επιθυμίες τους.  Στέλνουν ισχυρό στόλο στην Κρήτη με επικεφαλής τον Μάρκο Αντώνιο. Οι Κρητικοί μαθαίνουν τις προθέσεις των Ρωμαίων και ενώνονται για να αντιμετωπίσουν τη ρωμαϊκή απειλή.

       Τα πλοία των Κρητών βγαίνουν στ’ ανοιχτά και ορμούν στα ρωμαϊκά πλοία και στους Ρωμαίους. Γίνεται ναυμαχία ανάμεσα στο νησί  Ντία και στα παράλια της Κρήτης και τους νικούν. Οι Κρήτες πιάνουν τους Ρωμαίους αιχμάλωτους και τους δένουν στα κατάρτια των πλοίων. Οι αλυσίδες προορίζονταν για τους Κρητικούς. Οι Ρωμαίοι είχαν φέρει περισσότερες αλυσίδες για να δέσουν τους Κρητικούς, παρά όπλα. Ο Μάρκος Αντώνιος κατορθώνει να διαφύγει, αφού προηγουμένως υπογράφει συνθήκη εξευτελιστική για τη χώρα του. Οι Ρωμαίοι του έδωσαν ειρωνικά το όνομα « ο Κρητικός ».  Λίγο μετά πέθανε απ’ τη στεναχώρια του.

  Ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα ο ρωμαϊκός στρατός ανασυντάσσεται και τρεις ρωμαϊκές λεγεώνες αποβιβάζονται στην Κυδωνία.  Τρία ολόκληρα χρόνια διαρκεί η αντίσταση των Κρητών και τελικά οι Κρήτες συνθηκολογούν.  Οι Ρωμαίοι ζητούν πολύ μεγάλα ανταλλάγματα και όρους από τους Κρήτες, οι οποίοι δεν  τους δέχονται. Τότε οι Ρωμαίοι ξεκινούν νέες επιχειρήσεις στην Κρήτη. Λεηλατούν πολλές πόλεις και τελικά το 68π.Χ. τους κατακτούν. Η Κρήτη τώρα γίνεται Ρωμαϊκή επαρχία που τη διοικεί  Ρωμαίος πραίτορας ή ανθύπατος, που έχει την έδρα του στη Γόρτυνα. 

Η Γόρτυνα γίνεται πρωτεύουσα της Κρήτης, αναπτύσσεται υπερβολικά, οι κάτοικοι της πολλαπλασιάστηκαν και απέκτησαν πλούτη, ενώ κατασκευάζονται μεγάλα μνημεία και δημόσια  έργα γιγάντια,  ναοί,  2 θέατρα,  αμφιθέατρα,  θερμά λουτρά,  ωδείο, στάδιο,  υδραγωγεία και πλήθος από ανδριάντες.

  Αντίθετα η Κνωσός έπαθε μεγάλες καταστροφές και δέχτηκε Ρωμαϊκό αποκλεισμό! Η Κρήτη κάτω από την Κυριαρχία των Ρωμαίων ησύχασε και οι εμφύλιοι πόλεμοι έπαψαν ανάμεσα στις πόλεις. Οι Ρωμαίοι άφησαν στους Κρητικούς ένα είδος αυτοδιοίκησης, υπό την επίβλεψη όμως από  Ρωμαίους έπαρχους.

  Οι Κρήτες πληρώνουν βαριά φορολογία στους κατακτητές. Συχνά οι Κρήτες έκαναν εξεγέρσεις  οι οποίες όμως καταπνίγονταν.  Το εμπόριο ανθεί, οι Ρωμαίοι κατασκευάζουν νέους δρόμους στην Κρήτη, οι οποίοι ενώνουν τις πόλεις μεταξύ τους. Οι Ρωμαίοι ηγεμόνες επιτρέπουν στους Κρήτες να λατρεύουν τους ελληνικούς θεούς, αλλά και άλλες θεότητες, ανατολικές και αιγυπτιακές.

  Ο Κρητικός πολιτισμός δέχεται έντονα τη ρωμαϊκή επίδραση, ωστόσο διατηρούν την ελληνικότητά τους, συνεχίζουν την εθνική τους παράδοση και επηρεάζουν τους Ρωμαίους με τον τρόπο και τον πολιτισμό τους. Η λατινική γλώσσα χρησιμοποιείται μόνο στη διοίκηση, ενώ η ελληνική  γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα μένουν ανέπαφα.

   

 Εκείνα τα χρόνια (έτος 0) Στην Ιουδαία, τη σημερινή Παλαιστίνη γεννιέται ο Ιησούς ο Ναζωραίος που θα αλλάξει την ιστορία του κόσμου.

    Οι Ρωμαίοι καταδιώκουν το χριστιανισμό (έως το 313 μ.Χ. που ψηφίστηκε το διάταγμα της ανεξιθρησκίας στο Μεδιολάνο).

    Οι χριστιανοί  ζουν  τους διωγμούς με μεγάλη αγριότητα.  Θύματα του διωγμού αυτού στην Κρήτη υπήρξαν  δέκα νέοι από διάφορα μέρη του νησιού. Ήταν οι πρώτοι μάρτυρες της Κρητικής Εκκλησίας που τιμούνται ως «Άγιοι Δέκα». Τα ονόματα τους ήταν: Θεόδουλος,  Σαρτονίλος,  Εύπορος,  Γελάσιος,  Ευνικιανός,  Ζωτικός, Πόμπιος, Αγαθόπουλος,  Βασιλείδης και Ευάρεστος.  Μαρτύρησαν, αρνούμενοι να πάρουν μέρος στις θυσίες και τα εγκαίνια ειδωλολατρικού ναού, στις 23 Δεκεμβρίου 250μ.Χ. στην περιοχή Αλώνιο της Γόρτυνας, εκεί  όπου είναι χτισμένος σήμερα ο ναός του χωριού Άγιοι Δέκα στη Μεσσαρά. Σήμερα τα ονόματά τους έχουν δοθεί σε οδούς της περιοχής Εσταυρωμένου του Ηρακλείου.

      Άλλος μάρτυρας των διωγμών ήταν ο επίσκοπος Κρήτης Μύρων, που καταγόταν από την πόλη Ραύκο του Μαλεβιζίου και από τότε η πόλη πήρε το όνομά  του,  Άγιος Μύρων.

  Η Κρήτη υπήρξε από τα πρώτα μέρη που δέχτηκαν το χριστιανισμό,  ενώ ο απόστολος  Τίτος,  Κρητικός στην καταγωγή, διορίστηκε από τον απόστολο Παύλο πρώτος επίσκοπος Κρήτης στη Γόρτυνα.                                

Δωρική εποχή (σε βιβλίο)

Δωρική εποχή

           ΔΩΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

          (1100π.χ.–69π.χ.)

        Το  1100 π.Χ.  ένας  νομαδικός λαός που  κατεβαίνει από το βορρά,  οι  Δωριείς,    καταφθάνει στην Κρήτη μάλλον από το λιμάνι  του Γυθείου  ή  από  την  Αργολίδα.
      Οι  Δωριείς πολεμούν σκληρά  και καταστρέφουν.  Είναι οπλισμένοι με σιδερένια ξίφη ενώ οι Κρήτες έχουν  μπρούτζινα  μαχαίρια.  Κυριεύουν όλο το νησί και αναγκάζουν τους  απογόνους των Μινωιτών να υποταχθούν σ' αυτούς.
     Οι περισσότεροι οικισμοί εγκαταλείπονται  και οι κάτοικοί τους καταφεύγουν σε απρόσιτες  ορεινές   περιοχές  όπου  χτίζουν  μικρά χωριά και  συνεχίζουν εκεί τον πολιτισμό  τους, διατηρώντας ό,τι  απέμεινε από το Μινωικό  πολιτισμό  τους.
     Όσοι  αντιστέκονται γίνονται δούλοι, άλλοι γίνονται  δουλοπάροικοι, καλλιεργούν δηλαδή  τα  κτήματα των κυρίων τους.
    Οι Δωριείς επιδρούν  στον τρόπο ζωής των Κρητών.  Ιδρύουν πόλεις-κράτη. Κάθε πόλη-κράτος είναι ανεξάρτητη και έχει δικούς  της  νόμους και πολίτευμα. Στις νέες πόλεις  χτίζονται  δημόσια κτίρια, αγορές, κατασκευάζονται  δρόμοι, ανεγείρονται ναοί, όπως ο ναός του  Πυθίου  Απόλλωνα στην Ακρόπολη της Γόρτυνας. 

 Τώρα πια  οι  περισσότεροι Κρήτες πιστεύουν στο  12θεο  των  αρχαίων  Ελλήνων.
     Για  πρώτη φορά  τώρα στα μεγάλα αγγεία  της   Κνωσού  εικονίζονται  μυθολογικές παραστάσεις όπως του Δία  με τον κεραυνό  στα  χέρια.
     Οι Δωριείς είναι  φιλοπόλεμος λαός, φιλονικούν μεταξύ  τους και βρίσκονται σε ανταγωνισμό και διαμάχες  και εμπλέκονται σε  εμφυλίους πολέμους. 'Όταν όμως ο εξωτερικός εχθρός απειλεί  την Κρήτη,  τότε  σταματούν  οι  φιλονικίες  και οι πόλεις-κράτη συμμαχούν για να την υπερασπιστούν. 
  π.χ. η  Κνωσός άλλοτε  πολεμούσε εναντίον της Γόρτυνας και άλλοτε συμμαχούσε με  αυτήν  και πολεμούσε εναντίον άλλων πόλεων.
     Η Λύκτος νίκησε πολλές φορές τους  Κνώσσιους και τους Γορτύνιους και κάποτε και τους δύο μαζί. ΄Αλλη μεγάλη  πόλη  της  εποχής αυτής ήταν η Κυδωνία. Οι μικρότερες πόλεις συσπειρώνονται  γύρω από αυτές τις τέσσερις  κυρίαρχες πόλεις, δηλαδή την  Κνωσό, Γόρτυνα, Λύκτο  και Κυδωνία.

      Οι Κρήτες δεν έλαβαν ποτέ μέρος στους Περσικούς  πολέμους ακολουθώντας το χρησμό του Μαντείου των Δελφών. Επίσης δεν αναμείχθηκαν στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
     Οι άποικοι έχουν οργανώσει  το πολίτευμα σύμφωνα με  τα  σπαρτιατικά πρότυπα, το σπαρτιατικό τρόπο ζωής και την  στρατιωτική  πειθαρχία.
Νέοι ζουν στις λεγόμενες αγέλες. Γυμνάζονται, σκληραγωγούνται, κάνουν στρατιωτικές ασκήσεις και γενικά ασκήσεις πολέμου , διδάσκονται μουσική και τραγούδι, απαγγελία νόμων και γνωμικών και η εκπαίδευση τελειώνει με τρίμηνη παραμονή  στα βουνά για άσκηση στο κυνήγι.

Το εμπόριο   αναπτύσσεται   όλο και  περισσότερο. Οι πόλεις Κράτη που βρίσκονται στην ίδια περιοχή ανταγωνίζονται πολύ για τα  εμπορικά τους συμφέροντα.
Οι σχέσεις τους γίνονται όλο και πιο δύσκολες . Στους χρόνους της Μακεδονικής δυναστείας οι Κρήτες τάσσονται  με το μέρος  του Φιλλίπου  Β'.  Πολυάριθμοι Κρήτες, μισθοφόροι υπηρετούν στο  στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και  τον συνοδεύουν στις μακρινές του εκστρατείες.
Τα χρόνια περνούν και στην Κρήτη επικρατεί γενική  αναρχία. Οι  Κίλικες πειρατές μετατρέπουν  τις παραλίες του νησιού  σε  ορμητήρια και προχωρούν στο εσωτερικό, ληστεύοντας  πόλεις και χωριά.
Το 155  π.Χ. Οι Κρήτες έρχονται σε σύγκρουση  με τους  Ροδίους. Ο πόλεμος μεταξύ τους διαρκεί πολύ, ώστε οι Κρήτες αναγκάζονται να ζητήσουν  συμμάχους από την Ελλάδα και από τη Ρώμη, μια μεγάλη δύναμη της εποχής εκείνης.
Η Ρώμη επιθυμεί να έχει τον έλεγχο του εμπορίου με τις χώρες  της  Ανατολής και έτσι είναι αναγκασμένη να  επεκταθεί και προς την Μεσόγειο.

Μινωική εποχή (σε βιβλίο)

Μινωική Εποχή

ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Οι πρώτοι άνθρωποι έρχονται στην Κρήτη γύρω στο 6000 π.Χ., αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς από πού. Πιθανόν να ήρθαν από τη Μικρά Ασία, γιατί με τα πρωτόγονα πλοιάρια της εποχής, ο μόνος δρόμος για να πάει κανείς στην Κρήτη ήταν περνώντας από τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες ή από την Αφρική διασχίζοντας το Λιβυκό πέλαγος.

 

Η Μινωική Εποχή αρχίζει από το 3200 π.Χ. και τελειώνει περίπου το 1200 π.Χ. με την κάθοδο των Δωριέων. Την εποχή αυτή κτίστηκαν μεγάλα ανάκτορα σε διάφορες πόλεις της Κρήτης. Τα πιο γνωστά είναι της Κνωσού, όπου βασίλευε ο Μίνωας ο πιο σοφός και δίκαιος βασιλιάς και γι’ αυτό  και η εποχή αυτή ονομάστηκε Μινωική. Το όνομα αυτό στο λαμπρό πολιτισμό έδωσε ο αρχαιολόγος και φιλάρχαιος Μίνωας Καλοκαιρινός, ο οποίος ξεκίνησε τις ανασκαφές του ανακτόρου το 1878 μ.Χ. Ενώ ο Arthur Evans, Άγγλος αρχαιολόγος, ανέσκαψε όλο το ανάκτορο από το 1900 ως το 1903 μ.Χ. …

Γύρω στο 1950 π.Χ. (εποχή του Λίθου) κτίζονται τα πρώτα ανάκτορα στην Κρήτη, στην Κνωσό, Φαιστό και Μάλια (αργότερα και στη Ζάκρο). Είναι κέντρα διοικητικά και θρησκευτικά, με τοπικούς αρχηγούς, τους πρίγκιπες, που είναι συγχρόνως και θρησκευτικοί αρχηγοί.

                                                                                

Τα κέντρα αυτά κτίζονται στα πιο εύφορα μέρη του νησιού. Η γη καλλιεργείται εντατικά και έτσι οι πρίγκιπες πλουτίζουν και αποκτούν δύναμη. Τα κτίρια των ανακτόρων τους είναι πολυώροφα, πέτρινα, με ξύλο σε ορισμένα σημεία και πλάκες στις αυλές. Έχουν μεγάλες αποθήκες για τα προϊόντα, από τα οποία άλλα αποθηκεύονται και άλλα εξάγονται. Ο πρίγκιπας της Κνωσού είναι πάνω απ’ όλους τους άλλους πρίγκιπες. Είναι αρχιερέας, διοικητής, δικαστής και αρχηγός του στόλου.    

  Εξουσιάζει όλο το νησί και προσέχει ώστε να επικρατεί ειρήνη και ασφάλεια. Φροντίζει για την είσπραξη των φόρων, που την εποχή αυτή, είναι αρκετά βαριοί.

Οι Κρήτες, πρώτοι σε όλο τον κόσμο δημιουργούν ναυτικό στόλο και γίνονται θαλασσοκράτορες σε όλη τη Μεσόγειο και ιδρύουν αποικίες στα γύρω νησιά των Κυκλάδων και στα Κύθηρα, νησιά που έως τώρα χρησίμευαν μόνο ως σταθμοί για την εξυπηρέτηση του εμπορίου.

Στα εργαστήρια των ανακτόρων εργάζονται τεχνίτες σε όλα τα είδη της τέχνης: κεραμική, μικροπλαστική, υφαντική, σφραγιδογλυφία, χρυσοχοΐα κ.α.

Γύρω στο 2000 π.Χ. κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα γραπτά σύμβολα, που εικονίζουν μορφές ή κεφάλια ζώων, εργαλεία και ανθρώπινες παραστάσεις (ιερογλυφική γραφή).
                                              

Το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της γραφής είναι ο δίσκος της Φαιστού που χρονολογείται στα 1700 π.Χ. και δεν έχει διαβαστεί ακόμα. Αργότερα γράφουν με Γραμμική Α΄και μετά το 1400 π.Χ. με Γραμμική Β΄.

Το 1700 π.Χ. γίνεται ισχυρός σεισμός και καταστρέφονται ολοσχερώς τα ανάκτορα και ειδικότερα της Κνωσού. Ξανακτίζονται όμως μεγαλοπρεπέστερα, με προπύλαια, σκάλες, κολόνες, φωταγωγούς, υδραγωγείο και σύστημα αποχέτευσης (πρωτοποριακά για την εποχή αυτή). 

Το ανάκτορο τώρα έχει 4 ορόφους με πολύπλοκη διαρρύθμιση και 1.500 δωμάτια. Σωστός λαβύρινθος. Όμως λαβύρινθος σημαίνει «τόπος των λαβρύων» δηλαδή ο τόπος με τους διπλούς πέλεκεις που ήταν ιερό σύμβολο των Μινωιτών όπως και τα ιερά κέρατα του Ταύρου. 

Η θρησκεία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινότητά τους. Στους ναούς το ιερατείο το αποτελούν κυρίως γυναίκες, γιατί η κύρια θεότητα είναι γυναικεία, η Μεγάλη Μητέρα, η πανάρχαιη θεά της γονιμότητας, η ίδια η παντοδύναμη φύση. Παριστάνεται άλλοτε πάνω σε βουνοκορφή ανάμεσα σε λιοντάρια και καθισμένη κάτω απ’ το ιερό της δέντρο, άλλοτε όρθια με φίδια στα χέρια ή τυλιγμένα γύρω από το σώμα της και με περιστέρια στους ώμους της και στο κεφάλι της.

Θρησκευτικές τελετές γίνονται και σε υπαίθρια μέρη, στις κορυφές των βουνών, σε σπήλαια ή σε μικρά ιερά όπου οι πιστοί προσφέρουν διπλούς πέλεκεις, ειδώλια και άλλα τάματα στη θεά για να κάνει τη γη να καρπίσει και για να τους έχει καλά.

Οι γυναίκες έχουν σπουδαία θέση στην Κρητική κοινωνική ζωή. Παίρνουν μέρος στους αγώνες και στα κυνήγια, στις ταυρομαχίες και στους πυγμαχικούς αγώνες. Τα ταυροκαθάψια είναι μια μεγάλη γιορτή της άνοιξης προς τιμήν της θεάς Γης. Είναι ένα είδος ταυρομαχίας. Καλογυμνασμένοι νέοι και νέες κάνουν ακροβατικές ασκήσεις πάνω σε ταύρους, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί ενθουσιασμένος. Η γιορτή τελειώνει με τη θυσία του ταύρου. 

Τις σκηνές αυτές από τους αγώνες ή από πομπές στα ιερά τους  τις απεικονίζουν πάνω στους τοίχους με νωπό σοβά.(τοιχογραφίες). Οι τοιχογραφίες διακοσμούν τους τοίχους των ανακτόρων και άλλων οικοδομημάτων. Παριστάνουν θρησκευτικές τελετές, ιέρειες, ταύρους, πρίγκιπες ή πριγκίπισσες με ζωηρόχρωμα φορέματα, ζώα, πουλιά και ψάρια. Οι πιο γνωστές είναι: «ο πρίγκιπας με τα κρίνα», «οι Ρυτοφόροι», «οι γαλάζιες Κυρίες», «η Παριζιάνα», «το γαλάζιο πουλί», «τα δελφίνια»  κ.α. 

Γλυπτά δε φιλοτεχνούν οι Κρήτες. Εξακολουθούν να φτιάχνουν μικρά είδωλα ανθρώπων και ζώων από ελεφαντοκόκαλο, μπρούτζο, πηλό ή πέτρα καθώς και χρυσά κοσμήματα λεπτεπίλεπτα, π.χ. η μέλισσα, το δαχτυλίδι του Μίνωα κ.α. 

Οι Μινωίτες έχουν αθλητικό παράστημα και οι γυναίκες είναι ντυμένες με πολυτελή και κομψά ενδύματα. Τους αρέσουν οι γιορτές, οι τελετές  και η καλοπέραση.

Όλα αυτά λοιπόν φανερώνουν πως οι Μινωίτες ήταν λαός ειρηνικός και όχι πολεμοχαρής και γι’ αυτό δε χρειάστηκε ποτέ να κατασκευάσουν τείχη γύρω απ΄ τα ανάκτορά τους, αφού είχαν και ισχυρό στόλο και κανένας δεν τολμούσε να τους πλησιάσει. Ξέρουν τη δύναμή τους και δε φοβούνται κανέναν. Στο νησί λοιπόν δεν μπορούν να εισβάλλουν εχθροί, γι’ αυτό για πολλά χρόνια επικράτησε «μινωική ειρήνη» η γνωστή «pax minoica».

Γύρω στο 1450 π.Χ.  μια μεγάλη καταστροφή που οφείλεται στην έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας ισοπεδώνει όλα τα μινωικά κέντρα.

Τεράστια παλιρροϊκά κύματα καταστρέφουν τις όμορφες παραθαλάσσιες πόλεις της βόρειας Κρήτης.

Έτσι ξεκινά η παρακμή του λαμπρού μινωικού πολιτισμού, πρώτου πολιτισμού της Ευρώπης ολόκληρης. 

Βρίσκουν ευκαιρία οι Μυκηναίοι και εισβάλλουν στο νησί μεταμορφώνοντάς το σε μυκηναϊκή αποικία. Οι Μυκηναίοι συγχωνεύονται με τους Κρήτες με το πέρασμα των χρόνων έως το 1200 π.Χ. που έρχονται οι Δωριείς.