Μινωική Εποχή

ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Οι πρώτοι άνθρωποι έρχονται στην Κρήτη γύρω στο 6000 π.Χ., αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς από πού. Πιθανόν να ήρθαν από τη Μικρά Ασία, γιατί με τα πρωτόγονα πλοιάρια της εποχής, ο μόνος δρόμος για να πάει κανείς στην Κρήτη ήταν περνώντας από τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες ή από την Αφρική διασχίζοντας το Λιβυκό πέλαγος.

 

Η Μινωική Εποχή αρχίζει από το 3200 π.Χ. και τελειώνει περίπου το 1200 π.Χ. με την κάθοδο των Δωριέων. Την εποχή αυτή κτίστηκαν μεγάλα ανάκτορα σε διάφορες πόλεις της Κρήτης. Τα πιο γνωστά είναι της Κνωσού, όπου βασίλευε ο Μίνωας ο πιο σοφός και δίκαιος βασιλιάς και γι’ αυτό  και η εποχή αυτή ονομάστηκε Μινωική. Το όνομα αυτό στο λαμπρό πολιτισμό έδωσε ο αρχαιολόγος και φιλάρχαιος Μίνωας Καλοκαιρινός, ο οποίος ξεκίνησε τις ανασκαφές του ανακτόρου το 1878 μ.Χ. Ενώ ο Arthur Evans, Άγγλος αρχαιολόγος, ανέσκαψε όλο το ανάκτορο από το 1900 ως το 1903 μ.Χ. …

Γύρω στο 1950 π.Χ. (εποχή του Λίθου) κτίζονται τα πρώτα ανάκτορα στην Κρήτη, στην Κνωσό, Φαιστό και Μάλια (αργότερα και στη Ζάκρο). Είναι κέντρα διοικητικά και θρησκευτικά, με τοπικούς αρχηγούς, τους πρίγκιπες, που είναι συγχρόνως και θρησκευτικοί αρχηγοί.

                                                                                

Τα κέντρα αυτά κτίζονται στα πιο εύφορα μέρη του νησιού. Η γη καλλιεργείται εντατικά και έτσι οι πρίγκιπες πλουτίζουν και αποκτούν δύναμη. Τα κτίρια των ανακτόρων τους είναι πολυώροφα, πέτρινα, με ξύλο σε ορισμένα σημεία και πλάκες στις αυλές. Έχουν μεγάλες αποθήκες για τα προϊόντα, από τα οποία άλλα αποθηκεύονται και άλλα εξάγονται. Ο πρίγκιπας της Κνωσού είναι πάνω απ’ όλους τους άλλους πρίγκιπες. Είναι αρχιερέας, διοικητής, δικαστής και αρχηγός του στόλου.    

  Εξουσιάζει όλο το νησί και προσέχει ώστε να επικρατεί ειρήνη και ασφάλεια. Φροντίζει για την είσπραξη των φόρων, που την εποχή αυτή, είναι αρκετά βαριοί.

Οι Κρήτες, πρώτοι σε όλο τον κόσμο δημιουργούν ναυτικό στόλο και γίνονται θαλασσοκράτορες σε όλη τη Μεσόγειο και ιδρύουν αποικίες στα γύρω νησιά των Κυκλάδων και στα Κύθηρα, νησιά που έως τώρα χρησίμευαν μόνο ως σταθμοί για την εξυπηρέτηση του εμπορίου.

Στα εργαστήρια των ανακτόρων εργάζονται τεχνίτες σε όλα τα είδη της τέχνης: κεραμική, μικροπλαστική, υφαντική, σφραγιδογλυφία, χρυσοχοΐα κ.α.

Γύρω στο 2000 π.Χ. κάνουν την εμφάνισή τους τα πρώτα γραπτά σύμβολα, που εικονίζουν μορφές ή κεφάλια ζώων, εργαλεία και ανθρώπινες παραστάσεις (ιερογλυφική γραφή).
                                              

Το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της γραφής είναι ο δίσκος της Φαιστού που χρονολογείται στα 1700 π.Χ. και δεν έχει διαβαστεί ακόμα. Αργότερα γράφουν με Γραμμική Α΄και μετά το 1400 π.Χ. με Γραμμική Β΄.

Το 1700 π.Χ. γίνεται ισχυρός σεισμός και καταστρέφονται ολοσχερώς τα ανάκτορα και ειδικότερα της Κνωσού. Ξανακτίζονται όμως μεγαλοπρεπέστερα, με προπύλαια, σκάλες, κολόνες, φωταγωγούς, υδραγωγείο και σύστημα αποχέτευσης (πρωτοποριακά για την εποχή αυτή). 

Το ανάκτορο τώρα έχει 4 ορόφους με πολύπλοκη διαρρύθμιση και 1.500 δωμάτια. Σωστός λαβύρινθος. Όμως λαβύρινθος σημαίνει «τόπος των λαβρύων» δηλαδή ο τόπος με τους διπλούς πέλεκεις που ήταν ιερό σύμβολο των Μινωιτών όπως και τα ιερά κέρατα του Ταύρου. 

Η θρησκεία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινότητά τους. Στους ναούς το ιερατείο το αποτελούν κυρίως γυναίκες, γιατί η κύρια θεότητα είναι γυναικεία, η Μεγάλη Μητέρα, η πανάρχαιη θεά της γονιμότητας, η ίδια η παντοδύναμη φύση. Παριστάνεται άλλοτε πάνω σε βουνοκορφή ανάμεσα σε λιοντάρια και καθισμένη κάτω απ’ το ιερό της δέντρο, άλλοτε όρθια με φίδια στα χέρια ή τυλιγμένα γύρω από το σώμα της και με περιστέρια στους ώμους της και στο κεφάλι της.

Θρησκευτικές τελετές γίνονται και σε υπαίθρια μέρη, στις κορυφές των βουνών, σε σπήλαια ή σε μικρά ιερά όπου οι πιστοί προσφέρουν διπλούς πέλεκεις, ειδώλια και άλλα τάματα στη θεά για να κάνει τη γη να καρπίσει και για να τους έχει καλά.

Οι γυναίκες έχουν σπουδαία θέση στην Κρητική κοινωνική ζωή. Παίρνουν μέρος στους αγώνες και στα κυνήγια, στις ταυρομαχίες και στους πυγμαχικούς αγώνες. Τα ταυροκαθάψια είναι μια μεγάλη γιορτή της άνοιξης προς τιμήν της θεάς Γης. Είναι ένα είδος ταυρομαχίας. Καλογυμνασμένοι νέοι και νέες κάνουν ακροβατικές ασκήσεις πάνω σε ταύρους, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί ενθουσιασμένος. Η γιορτή τελειώνει με τη θυσία του ταύρου. 

Τις σκηνές αυτές από τους αγώνες ή από πομπές στα ιερά τους  τις απεικονίζουν πάνω στους τοίχους με νωπό σοβά.(τοιχογραφίες). Οι τοιχογραφίες διακοσμούν τους τοίχους των ανακτόρων και άλλων οικοδομημάτων. Παριστάνουν θρησκευτικές τελετές, ιέρειες, ταύρους, πρίγκιπες ή πριγκίπισσες με ζωηρόχρωμα φορέματα, ζώα, πουλιά και ψάρια. Οι πιο γνωστές είναι: «ο πρίγκιπας με τα κρίνα», «οι Ρυτοφόροι», «οι γαλάζιες Κυρίες», «η Παριζιάνα», «το γαλάζιο πουλί», «τα δελφίνια»  κ.α. 

Γλυπτά δε φιλοτεχνούν οι Κρήτες. Εξακολουθούν να φτιάχνουν μικρά είδωλα ανθρώπων και ζώων από ελεφαντοκόκαλο, μπρούτζο, πηλό ή πέτρα καθώς και χρυσά κοσμήματα λεπτεπίλεπτα, π.χ. η μέλισσα, το δαχτυλίδι του Μίνωα κ.α. 

Οι Μινωίτες έχουν αθλητικό παράστημα και οι γυναίκες είναι ντυμένες με πολυτελή και κομψά ενδύματα. Τους αρέσουν οι γιορτές, οι τελετές  και η καλοπέραση.

Όλα αυτά λοιπόν φανερώνουν πως οι Μινωίτες ήταν λαός ειρηνικός και όχι πολεμοχαρής και γι’ αυτό δε χρειάστηκε ποτέ να κατασκευάσουν τείχη γύρω απ΄ τα ανάκτορά τους, αφού είχαν και ισχυρό στόλο και κανένας δεν τολμούσε να τους πλησιάσει. Ξέρουν τη δύναμή τους και δε φοβούνται κανέναν. Στο νησί λοιπόν δεν μπορούν να εισβάλλουν εχθροί, γι’ αυτό για πολλά χρόνια επικράτησε «μινωική ειρήνη» η γνωστή «pax minoica».

Γύρω στο 1450 π.Χ.  μια μεγάλη καταστροφή που οφείλεται στην έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας ισοπεδώνει όλα τα μινωικά κέντρα.

Τεράστια παλιρροϊκά κύματα καταστρέφουν τις όμορφες παραθαλάσσιες πόλεις της βόρειας Κρήτης.

Έτσι ξεκινά η παρακμή του λαμπρού μινωικού πολιτισμού, πρώτου πολιτισμού της Ευρώπης ολόκληρης. 

Βρίσκουν ευκαιρία οι Μυκηναίοι και εισβάλλουν στο νησί μεταμορφώνοντάς το σε μυκηναϊκή αποικία. Οι Μυκηναίοι συγχωνεύονται με τους Κρήτες με το πέρασμα των χρόνων έως το 1200 π.Χ. που έρχονται οι Δωριείς.